c) Özbekistan'da Nevruz

Nevruz, Özbekistan'da da çok eskiden beri kutlanmaktadır. Ancak komünizmin 70 yıllık hakimiyeti döneminde, dar bir çevrede, köylü, çiftçi ve zanaatçılar tarafından bir aile bayramı olarak kutlanmaktaydı. Şimdi ise Özbekistan Devleti halkın bayramı olarak kutlamaya karar vermiştir.

Nevruz, Özbekistan'da genellikle bir hafta sürer. Bahar ve emek, gençlik ve güzellik, sevinç ve mutluluk bayramıdır. Nevruz bayramında insanlar arasındaki düşmanlıklar ortadan kalkar, dostluk tohumları filizlenir ve kuvvetlenir. Halk kırlara, tepelere, dağ eteklerine gezmeye çıkar. Özbekistan'da anneler kızlarını ve gelinlerini yanlarına alıp türlü meyve ve sebzeli yemekler hazırlayıp sofralar bezerler. Kazan dolusu yemekler pişirirler. Bu adete "kazan doldu" denir ve "rızkımız dolu olsun" dileğine bağlanır.

Özbekistan'da Nevruz'un sembolik bir kahramanı vardır. Bu kahraman, "Baba Nevruz "dur. Yeşil bir kıyafet giyer. Bu renk bahar renginin sembolüdür. Bazen "Baba Nevruz" yerine "Baba Dehkan" (Baba Çiftçi) da denir. Mart ayının herhangi bir Cumartesi ve Pazar günü halk imam1a birlikte mezaristana gider. Ölmüş yakınlarının ruhu için Kur'an okurlar. Kabirlerin üstünü ve çevresini temizlerler. Oturdukları evleri onarırlar ve temizlerler. Mahalle komiteleri kültürel faaliyetler, oyun ve eğlenceler düzenlerler. Şairler, şiir şölenleri düzenler, yaşlılar sohbetler yaparlar.

Özbekistan'da Nevruz'a "Nevbahar" (Yeni Bahar)da denir. Özbek ve Tacikler, bu adları kendi çocuklarına verirler. "Nevruz" ismi erkek çocuklara, "Nevbahar" ve "Baharay" isimleri ise kız çocuklara verilir.

ç) Kazakistan'da Nevruz

Türk dünyasının ortak bayramı olarak kabul edilen Nevruz, Kazakistan'da da yüzyıllardır kutlanmaktadır. Nevruz'dan önce evler temizlenir, herkes en güzel elbiselerini giyer. Küskünler barışır. İnsanlar birbirlerine hayır duada bulunurlar.
Kazaklar adına "Nevruz Köjesi" dedikleri en az yedi yiyecek türüyle hazırlanan özel bir yemek yaparlar. Herkes Nevruz'u kendi imkanları çerçevesinde kutlar. Birileri koyun keser ve yaşlılara saygı ifadesi olarak, kesilen koyunun başı pişirilip ikram edilir. Eve ne kadar çok misafir gelirse ev sahibi o kadar memnun olur. Misafirler yemekten sonra ev sahibine iyi dilek ve hayır duada bulunur.

Bayramda doğan çocuklara, "Nevruzbay", "Meyrambek" diye isimler verirler.(10)

d) Türkmenistan'da Nevruz

Türkmenistan'da da Nevruz diğer Türk topluluklarında görüldüğü şekilde kutlanmaktadır. Türkmen klasik şiirlerinde Nevruz sözüne sıkça rastlanır. Meşhur Türkmen şairi Mahtumkulu'nun:

"Bolmadı bize nasibin, istedim güzden seni, Dedin ötsün kış, taparım taze nevruzdan seni. "(11) mısraları bunun bir örneğidir. Diğer Türkmen şairleri de bu bayramdan bahsetmektedirler. Türkmenistan'da Nevruz hakkındaki bilgileri yayınlanmış ilmi eserlerden öğreniyoruz. Son devirlerde Prof. Dr. A.Cikiev yayınladığı eserinde Nevruz'dan bahsetmektedir.(12)

e) Diğer Türk Topluluklarında Nevruz

Karakalpaklar'da Nevruz bayramı 21 Mart günü kutlanmakta ve bu bayram üç gün devam etmektedir. Diğer Türk topluluklarına benzer şekilde pratiklerin görüldüğü Nevruz bayramında genç kızlar ve genç erkekler ayrı ayrı evlerde toplanarak eğlenirler, niyet tutarlar ve gelecek için hayır duada bulunurlar.

Dobruca bölgesinde yaşayan Kırım Türklerinde de Nevruz geleneği bu gün de halen kutlanmaktadır. Kırım Türkçesi'nde Nevruz sözü, Navrez şeklinde geçmektedir.. 21 Martta kutlanan bu günün diğer adı da Gündönümü"dür.(13)

Bayram günü çocuklar ve gençler üçerli, sekizerli gruplar halinde, birçok dalı ve budakları olan büyük bir dal parçasını Nevruz çiçekleri ile donatırlar ve evleri dolaşmaya başlarlar. Her gidilen evin önünde Navrez türküleri söylenir.

Kazan Türklerinde Nevruz pek fazla bilinmiyor. Ancak Kazan Türklüğünün ataları kabul edilen İdil Bulgarları / Volga Bulgarları arasında, Bulgar kahramanları yanı sıra bir de Nevruz beyti bilinmektedir.

Batı Trakya Türklerinde Nevruz geleneği mevris adıyla bilinmektedir.

Nevruz günü kır eğlencelerine gidilir. Kırlardan menekşeler toplanır. Bu menekşeler o gün eğlencelere katılamayanlara verilir. Nevruz törenlerine katılmayanlar bu menekşeleri üç defa koklarlar ve gözlerine sürerler.

Yugoslavya Türklerinde Nevruz geleneği oldukça yaygındır ve "Sultan Navrız" olarak bilinmektedir. Nevruz günü eğlenceler tertiplenir, dilekler tutulur, dualar yapılır.

Nevruz, Kıbrıs Türklerinde de Anadolu'da görülen pratikler paralelinde yaşanmaktadır.

f) Anadolu'da Ergenekon / Nevruz Bayramı

Anadolu'da Nevruz'la ilgili gelenekler mezhep farkı gözetilmeksizin bütün Türk toplumu içinde yaşamaktadır. Sultan-ı Nevruz, Nevruz Sultan, Mart Dokuzu ve Mart Bozumu gibi adlarla anılan Nevruz Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde kutlanmaktadır.(14)

Günümüzde Eylül ayında kutlanan Ertuğrul Gazi Töreni, Abdülhamit zamanında Mart Dokuzu'na rastlayan Nevruz günü yapılırdı. Bu bayrama "Yürük Bayramı" da denilmektedir.

Mersin'in Silifke bölgesinde Yürük köyleri ve obaları arasında Nevruz Bayramı çeşitli adetleriyle hala dünden bugüne kutlanmaktadır. Yürükler arasında Nevruz ile birlikte kışın bittiği ve bahar mevsiminin başladığı kabul edilir.

Önceki Sayfa (2/4) - Sonraki Sayfa (4/4)