LOZANDA TAVİZ
     Ne var ki, Musul ve Kerkük, Mustafa Kemal’in 1920’de belirttiği gibi Hatay’la birlikte Misak-ı Milli hudutları içinde olmasına  rağmen, Lozan Konferansı neticesinde, karşı taraftan bütün tavizleri alıp bağımsızlığımızı ve egemenliğimizi tescil ettirdikten sonra  –naçar– o anlaşma hükümleri dışında ve o zamanki Milletler Cemiyeti’nin kararına bırakılmıştı. Sonra da Cemiyet adına bölgeye giden bir uluslararası heyetin raporuyla İngiltere’nin mandası altında yeni kurulan Irak krallığına bağlanmıştı. Buna itiraz ettik, ama netice alamadık. Bölge, İngiliz ajanlarının tahrikleri ile  çıkan Kürt isyanlarıyla 1925’e kadar Türkiye için bir kaygı kaynağı oldu… İngiltere Irak’ı mandası altına, özellikle Kerkük’teki zengin petrol yataklarını elinde tutmak için koymuştu. Yeni Türkiye’nin güçlenmesini istemiyor, bunun imparatorluğu ve erişim yolları için bir tehlike olacağını düşünüyor ve bu sebeple de ajanları vasıtasıyla Türkiye’de Kürt isyanlarını tahrik ediyordu. Oysa Irak’ın kuzeyindeki Kürtlerin bağımsızlık - özerklik taleplerini Arapları Irak’ta egemen kılmakla dışlamıştı. İngilizlerin klasik iki yüzlü siyaseti idi bu!

İNGİLTERE - TÜRKİYE
     O zamanın koşullarında 1922’den 1925’e kadar İngiltere’nin bu tahrikleri ve Musul üzerindeki haklarımızı tanımaması yüzünden savaş çıkmasına ramak kalmıştı. Ancak, sonunda İngiltere yeni Türkiye ile başa çıkamayacağını anladı ve Türkiye’nin Sovyetlere kaymaması için Mustafa Kemal de aynı zamanda Rus –Sovyet- “ayı sarmasının” uzun vadede tehlikeli olacağını bildiğinden, 1925 Haziranı’nda İngiltere ile Türkiye arasında Ankara Anlaşması imzalandı. Buna göre TC, Musul üzerindeki tüm haklarından, bu bölgedeki petrol gelirlerinin yüzde 10’unu almak koşuluyla vazgeçti. Ancak bazı hukukçular şimdi, Irak Krallığı’nın ortadan kalkmasıyla bu anlaşma hükümlerinin münfesih olduğunu ve haklarımızı talep edebileceğimizi iddia ediyorlar.. Bu husustaki karşılıklı iddialara burada değinmeyeceğim, ama ben haklarımızın baki olduğuna inanırım.

DAHA ÖNEMLI TÜRKMENLER  
     Fakat bunlardan önemlisi Musul eyaletindeki, Kerkük’teki etnik realiteleri muhakkak Türkmen kardeşlerimizin korunmaları ve geleceklerinin emniyet altına alınması…
     Türkmenler, Irak’ta hep ezilmişler ve şehitler vermişlerdir. Özellikle Saddam onları ezmiş, korku içinde yaşatmıştır. Diğer taraftan da Kürtler ve özellikle de Barzani’nin peşmergeleri, Türkmenleri etnik soykırıma tabi tutmaya çalışmışlardır. Ancak Türkmenler, hatta kraliyet döneminde “ince”, daha sonra 1958’de Haşimi Krallığı’nın kanlı bir darbe ile devrilmesini takip eden çok tehlikeli ve güvensiz dönemlerde merkezi hükümetlere karşı gelmemişler ve Irak’ın bütünlüğüne karşı olmamışlardı.
     Şimdi olası veya muhakkak bir Irak savaşı esnasında Kürtlerle Araplar arasında ezilmekten endişe ediyorlar ve silahlanmaya çalışıyorlar, ama tek güvenceleri Türkiye ve TSK.
     Daha önemlisi olası veya muhakkak Irak operasyonundan sonra, Irak’ın hudutları yeniden tespit edilir ve yeni bir rejim kurulurken, eğer ABD, Irak’ın  üniter yapısını bir federasyonla değiştirirse ve bu federasyon içinde Kürtlere federatif bir statü ve özerklik verilirse ve de Türkmenler gene dışlanırlarsa, bu hem Türkmenlerimiz, hem de Türkiye açısından tehlike olacaktır. ABD ile pazarlıklarda veya anlaşmalarda Türkmen faktörünün muhakkak ve öncelikle ele alınması, haklarının ve statülerinin mutlaka  güvenlik altına alınması gerekir.
     Açıkçası önceki hükümetlerimiz her nedense Türkmenleri bazen de Irak devleti ile diplomatik ilişkileri korumak maksadıyla ihmal etmişlerdir. Türkmenlerin güvenliği en az Musul’daki petrol haklarımız kadar önemlidir...

Altemur Kılıç

Kaynak: Aygazete