TÜRK DÜNYASI

Türk Dünyasının ölüm üçgeni || Azerbaycan || Kazakistan || Kırgızistan || Kıbrıs || Türkmenistan || Özbekistan || Tacikistan || Tataristan || Çuvaşistan || Başkırdistan || Yakutistan || Hakas Cumhuriyeti || Gagavuz (Gökoğuz) || Altay Cumhuriyeti || Çeçenistan || Dağıstanlılar || Irak Türkmenleri

IRAK TÜRKMENLERİsayfa 1 - sayfa 2 - sayfa 3 - sayfa 4 - sayfa 5 - sayfa 6

Nüfus : 2.500.000
Bulunduklatı başlıca şehirler : Musul, Kerkük, Erbil, Süleymaniye
İlk göç : 11. -12.yüzyıllar
Bölgedeki Türk toplulukları : Irak Türkmenleri
Siyasi ve idari konumları : Irak Türkmenleri genellikle Kuzey Irak bölgesinde yaşamaktadırlar .Bölge şu anda siyasi açıdan çok başlılık gösterdiğinden, Türkmenler bu duruma göre önlemlerini almışlar ve bir çok siyasi teşekkül oluşturarak milli varlıklarını güvence altına almaya çalışmışlardır .Ancak bütün bunlara rağmen Türkiye'nin her açıdan desteğine ihtiyaçları bulunmaktadır .

ÖZET
M. Akif ÜNVERDİ

Kökleri Oğuz boylarına dayanan ve yaklaşık 1400 yıldan beri bölgede yaşayan Kuzey Irak Türkmenleri  Osmanlılar zamanında, İran tehlikesine karşı tampon olarak görev yapmışlardır. Mondros Mütarekesinden sonra bölgenin önce İngilizler tarafından işgal edilmesi, sonradan Irak devletine bağlanması ile o günden bu zamana kadar Türkmenler büyük baskı ve zulme uğramış, sistemli bir şekilde asimile edilmeye çalışılmıştır. Türkiye’ye gönülden bağlı olarak, Atatürk ve Türkiye sevgisi  taşıyan Türkmenlerle ilgilenmek ve ülkelerinde sosyal, kültürel ve siyasal haklarına kavuşmalarına yardımcı olmak, yıllar boyu ihmal edilmiş dahi olsalar, Türkiye Cumhuriyeti’nin güvenliği ve emniyeti açısından çok önemlidir.

1. IRAK TÜRKMENLERİNİN MENŞEİ VE IRAK'A GELMESİ

Irak Türkmenleri, kökü çok eskilere dayanan Oğuz boyuna mensuptur. Yirmi dört Oğuz boyundan biri olan Bayat boyunun büyük çoğunluğu, Kuzey Irak bölgesinde yaşamaktadır. Dede Korkut ve ünlü şair Fuzulî de Bayat boyundandır.

Oğuz Türklerinin Müslüman olduktan sonra, Türkmen olarak anılmaya başlandığı hususunda, hemen bütün tarihçiler görüş birliği içindedir. Milâttan önceki devirlerde Orta Asya'dan yapılan göçler sonucunda, Mezopotamya bölgesine çeşitli Türk gruplarının geldiği bilinmektedir (YILDIZ, 1971:38). Ancak Türklerin düzenli ve kalıcı olarak Irak'a gelmeleri, Sasanî Devleti'nin yıkılması neticesinde, Türklerin İslâm orduları ile karşı karşıya gelip İslâmiyetle tanışması sonucunda başlamıştır.

624 yılında Emevî Valilerinden Ubeydullah Bin Ziyad, Türk hakanları ile anlaşarak, iki bin civarında Türk askerini Irak'a getirdi (F. DEMİRCİ, 1991:7). Sonra Haccac Bin Yusuf, Vasıt şehrini kurarak, burada Türklere ayrı bir mahalle tahsis etti. Emevî ordusundaki Türklerin sayısı bu zamanda beş bin kişiye yükseldi. Böylece Türklerin Irak'a gelmesinin birinci dalgası Emevîlerle başlayarak, Abbasîler zamanında artarak devam etmiştir. Mert, cesur ve çok iyi savaşçı olan Türk askerlerinden memnun kalan Abbasî halifeleri, zamanla ordularının hemen tamamını Türklerden kurar oldular (KAFESOĞLU, 1992: 238).

Halife Mansur (754-775) Bağdat'ı kurdurunca, burada Türkler için ayrı bir garnizon inşa ettirdi. Halife Harun Reşid (786-809) daha da ileri giderek, muhafız birliğinin tamamını Türklerden oluşturmuştur. Halife Mu'tasım (833-842) ise Bağdat ile Musul arasında, sadece Türkler için olmak üzere 835 tarihinde Samarra şehrini kurdurmuş, hatta bu şehir bir ara Abbasî Devleti'nin başkenti olmuştur. Mu'tasım zamanında Türk sayısı 70.000 kişiyi bulmuştur.

Abbasî halifeleri, Türklerin Araplarla karışmasını önlemek üzere, ayrı ayrı yerleşim merkezleri kurmaları yanında, Türk askerlerini muhtelif Türk ülkelerinden getirtilen Türk kızları ile evlendirmişler ve bu kızlara devlet bütçesinden maaş vermişlerdi. Bu suretle oluşan ailelerle Irak Türklüğünün çekirdeği teşekkül etmiştir. Zamanla ordu komutanlığı ve Haciplik gibi çok önemli makamlar verilen Türkler; ülke yönetiminde söz sahibi olmuşlardır. Öyle ki, çoğu zaman Türkler istedikleri halifeyi başa geçirme gücüne ulaşmıştır.

Irak'a ikinci Türk göçü dalgası, Selçuklular devrinde Tuğrul Beyin 1055 yılında Bağdat'ı fethi ile başlamış, daha sonraki dönemlerde yapılan göçlerle de Irak'ın kuzey bölgeleri Türk vatanı hâline gelmiştir. Bu dönemden sonra bölge sırasıyla Zengiler, (Kurucusu olan Selçuklu Beylerinden İmadettin Zengi’nin adına izafeten Zengiler olarak adlandırılmış olup, Türk Devleti’dir.) Timurlular, Akkoyunlular ve Safevilerin elinde kalmış ve bölgeye Türk göçü devam etmiştir.

Üçüncü dönem Irak bölgesine yerleşen Türk boylarının desteklenme ve beslenme dönemi sayılmaktadır. Bu dönemde, daha büyük kitleler hâlinde Oğuz ülkesinden Irak'a gelen Türk aileleri iskân edilmiş, arazi verilmiş ve iş sahibi olmaları için her türlü tedbir alınmıştır. Türklerin Irak'a yerleşmesine yol açan en son hamle, 1534 tarihinde Kanunî Sultan Süleyman'ın Bağdat'ı fethidir (HÜRMÜZLÜ, 1984:28, KOÇSOY, 1991:127). Bu tarihten itibaren Osmanlı Devleti'ne bağlanan Kuzey Irak Türkmenleri IV. Murat'ın 1638 tarihindeki Bağdat seferi sırasında Araplarla, Kürtleri ayıran sınır üzerinde ve bu bölgede son bulan Osmanlı Devleti sınırını, İran'a karşı kontrol altında tutmak amacıyla yerleştirilmiştir (HÜRMÜZLÜ, 1984: 19).

Gerçekten Irak'taki yerleşim birimlerine bakıldığı zaman, Türkmenlerin meskûn olduğu yerler kuzeybatıdan, güneydoğuya doğru bir şerit oluşturmaktadır.

Ayrıca Türkmenlerin de bizzat bu bölgeleri tercih ettiği bilinmektedir. Zira buradaki tabiat ve iklim şartları, Türkmen yaşayış şekline elverişlidir. Suyu nispeten bol, engebeli arazi yapısı, tarım ve hayvancılığa uygun toprakları ile Türkmenler için ideal yaşama yerleridir.

ileri >>>