JEOPOLİTİK YAPI

Avrupa Birliği fikri çok eskidir. Ancak uygulama olgunluğuna 2. Dünya Savaşı sonrasında kavuşabildi. Fransız Dışişleri Bakanı Schuman savaşları önleyebilmek için savaşın en önemli maddeleri olan kömür ve çeliğin ülkelerin kontrolünden çıkartılarak uluslararası kuruluşların yetkisine verilmesini önermiştir. Bu görüşe uygun olarak altı ülke, Fransa, F. Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Nisan 1951’de Paris’te "Avrupa Kömür ve Çelik Birliği"ni kurdular.1955 yılında Avrupa’nın ekonomik ve nükleer enerji alanında birleşmesi çalışmaları başlatıldı. 25 Mart 1957’de Roma’da Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) anlaşmaları imzalandı, 9 Temmuz 1959’da yürürlüğe girdi. 6 üye ülke ile başlayan hareket, Avrupa Topluluğu ve Maastricht kararlarından sonra da iç gelişmelerine uygun olarak Avrupa Birliği ismini aldı. 1990 yılında 12 üyeliğe ulaştı. 2000 yılının başlarında 15 üyesi ve 13 üye adayı bulunuyor.

Avrupa’nın doğu sınırları Ural ve Kafkas Dağlarından, Türk Boğazlarına geçmektedir. Bugünkü AB’nin doğu sınırı ise Almanya, Avusturya, İtalya ve Yunanistan’ın sınırlarından geçiyor. Ülkelerin ve kurulan birliklerin güvenli sınırlara (deniz, dağ, çöl..) sahip olması çoğrafi bütünlük kazandırır. Üç yanı denizlerle çevrili olan AB kenar ülke durumundadır. Bu konum Avrupa’nın bütünlüğünü güçlendirmektedir. Avrupa iç çekişmelirini yaşarken dahi, Avrupa dışı tehdiklere karşı bilinçli ortak bir duyarlılık içinde olmuştur.

Avrupa’ya dış tehdit bir defa batısından, Araplardan gelebildi. İspanya’nın işgali hariç Avrupa daima doğrudan tehdit edilmiştir. Avrupa’yı doğrudan zorlayan güçler ise hemen hemen sadece Türkler olmuştur. İslamiyet’in ilk dönemlerinde İstanbul’u dört defa kuşatan; Sicilya, Sardunya adalarına çıkan Araplar etkili olamamış, Haçlı Seferleri bölgeye Türklerin egemen olması üzerine Türklere karşı yapılmıştır. Bizans İmparatoru İ. A. Komnenos’un Selçuklu tehdidine karşı Katolik Kilisesinden yardım istemesi üzerine (1095) Papa Urbanus II’nin "Türklerin Hristiyan ülkelerinin merkezlerine girdiğini" belirterek yardım çağrısında bulunması sonucu Haçlı seferli başlamıştır.

Anadolu’nun, Avrupa coğrafi bütününün dışında olduğunu fiziki görümümünden ayrı olarak tarihi gelişme ve kültürel oluşumu da doğrular.

Ülkelerin veya ulusların katılımı ile oluşan birliklerin jeopilitik konumları, diğer güç odaklarının konumları ile şekil ve anlam kazanır. Günümüzün genel olarak benimsenen beş güç odağı şunlardır: ABD, AB, Rusya Federasyonu, Çin, Japonya.

Coğrafi Konum: Türkiye üç kıtanın teşkil ettiği Dünya Adası’nın menteşesi durumundadır. Aynı zamanda, bu menteşe üzerine vurulmuş kilit ve bu kilidi açan anahtar değerindedir. Bu üç kıtanın iç denizleri olan Akdeniz ve Kara Denizi birbirine bağlar. Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Doğu’nun birleştiricisi ve ayırıcısıdır.

Jeopilitik Konum: Türkiye ABD, Rusya Federasyonu (veya BDT), AB ve Orta Doğu’nun birleşme noktasındadır. Bu evrensel güç odaklarının çıkarlarının yol kavşağında, politikalarının güzergahı üzerindedir. Hatta zaman zaman bu politikaların hedefi veya hareket noktası olabilmektedir.

Türkiye coğrafyası üzerinde her anlamda ve her alanda zayıf toplumların yaşama şansı yoktur. Bir bölge devleti durumunda olan ve evrensel genişlikte etkinlik arayan Türkiye çok duyarlı bir konumdadır.

Soğuk harbin bitmesinden sonra (10 Kasım 1989 Berlin duvarının yıkılması) hiç hesapta yokken Türkiye kendisini dünyanın en karışık kesimlerinin; Balkanlar, Kafkaslar, Orta Doğu ve Orta Asya olaylarının içerisinde bulmuştur. Ayrıca bir bölge devleti etkinliği ve sorumlulukları ile karşı karşıya kalmış, çevresinde (Kafkasya’da, Balkanlar’da..) yurtdışı yükümlülükler üstlenmeye başlamıştır. Bu gelişmeler Türkiye’nin çok yönlü, çok seçenekli uzun dönemli, aşamalı ve özellikle diğer ülkelerden, örnek olarak AB’den bağımsız politikalar üretmesini ve uygulamaya koymasını gerektirmektedir.

Türkiye görüşünşte üç yanı denizlerle çevrili, İtalya ve İspanya gibi bir kenar devletidir. Fakat gelişen şartlar Türkiye’nin kenar devlet olma durumunu büyük ölçüde değiştirmiş ve Almanya gibi bir iç devlet durumuna getirmiştir. Kenar devletin az sayıda komşusu vardır. Örnek olarak İtalya’nın 3, İspanya’nın 2 ülke ile kara sınırı bulunmaktadır. Türkiye’nin ise Nahcıvan dahil 8 ülke ile kara sınırı bulunmaktadır. Bir içdevlet olan Almanya’nın ise 9 sınır komşusu bulunuyor. Türkiye’nin özetlenen coğrafi ve jeopilitik konumu Avrupa Birliği ile ilişkilerde ve politikalarda en önemli etkenlerden birisidir.

Günümüz dünya güç dengelerini şekillendiren evrensel değerdeki güçlerin ABD, AB; Rusya Federasyonu, Çin ve Japonya şeklinde dizildiğine değinilmişti. Uygulanan, özellikle ABD’nin etkisi ile yönlendirilen politikalar sonucu: Avrasya’nın batısında bir grup (AB, ABD) doğusunda bir grup (Çin, Japonya, Kore, ABD) teşekkül etmiş, merkezi Avrasya’da (Rusya Federasyonu, Türk Dünyası) belirsizlik yaşanmaya başlanmıştır.

Türkiye’nin bu oluşum içinde; Avrupa Birliği ile entegrasyona varan birlik kurması veya üye olmadan Avrupa Birliği ile iyi ilişkiler içinde kalıp Türk Dünyası ile birlik oluşturması, ulusal politikalarda, bölge politikalarında ve evrensel politikalarda çok farklı, iki ayrı durum yaratacaktır. Türkiye’nin bu iki seçenekten birini seçmesi, AB ile entegrasyonu veya Türk Dünyası ile yakın ilişkiler dahil bir bölge gücü olarak bağımsız politikalar izlemesi, kendi çıkarları, geleceğe yönelik misyonu ve bunun kadar önemli olarak, sağlayacağı dengeler veya sebep olacağı dengesizlikler sebebiyle evrensel politikalar ve dünya barışı üzerinde de etkili olacaktır.

Önceki Sayfa (1/8) - Sonraki Sayfa (3/8)