ORTA ASYA JEOPİLİTİĞİ VE YENİ ARAYIŞLAR

Doğu Bloku’nun, ardından SSCB’nin dağılması beş büyük boşluk oluşmasına sebep oldu: Doğu Avrupa; Balkanlar; Kafkaslar; Orta Doğu ve Orta Asya. Bu istikrarsız bölgelerden Doğu Avrupa NATO ve AB tarafından doldurulmaya çalışılıyor. Türkiye’nin yakın ilgi ve etkileşim alanındaki diğer bölgeler ise istikrarsız durumlarını koruyorlar.

Kırkbeş yıldan daha uzun süre, iki odağa göre üretilen sosyal, ekonomik ve askeri politikalar biranda geçerliliklerini yitirdiler. Güç odaklarındaki değişmeler birçok ülkenin bu arada Türkiye’nin etkinliğini, karşı karşıya kaldığı dış etkileri, bu arada tehdikleri de önemli ölçüde farklılaştırmıştır.

Orta Asya coğrafyasının bütünlükten yoksunluğu bağımsızlıklarını pekiştirmeye çalışan Türk Cumhuriyetler için de bir zayıflıktır. Sahip oldukları stratejik kaynaklar sebebiyle bu ülkeler bütün dünyanın ilgisini çekmekte, etki altına alınıp, yönlendirilmeye, istismara çalışılmaktadır. SSCB’nin dağılmasının getirdiği en büyük değişikliklerden birisi Orta Asya’nın karşı karşıya kaldığı durumdur: Orta Asya artık çevresine tehdit yaratan bir odak değil, çevresinin tehditi altında olan bir bölgedir.

Bu gelişme Türk Dünyası’nın ortak değerlerinin güçlendirerek gelişmesi için, karşılıklı büyük yararlar sağlayacak eşsiz tarihi bir fırsattır. Ancak bir o kadar da yükümlülükler ve sorumluluklar içeriyor.

Türkistan’ın, tarihi ve kültürel sorumluluğunu taşıyan Türkiye, bu bölge için bütün dünya ülkeleri ile derece derece ilişki veya yarış içerisine girmiş; sonuç olarak Türkistan, Türk dış politikasının ve hatta iç politikasının bir parçası halini almıştır.

Orta Asya; Rusya ve Batı için (ABD ve AB) Çin tehdidine karşı; Çin için batıdan (Rusya F.) gelecek tehdide karşı bir güvenlik alanıdır. Aynı ülkelerin etkinliklerini artırmak için bir hedef, daha fazla etkinliklerini yaygınlaştırabilmeleri için de bir üs olma değerindedir. Bölge ve evrensel güçler Türk Cumhiriyetlerini hesaba katmayan politika üretemezler.

Rusya Federasyonunun Doğu Avrasya (Çin, Kore, Japonya) ile Batı Avrasya (AB) arasında denge işlevi üstlenebilmesi için, SSCB’nin daha önce kotrolunda olan, Türk Cumhuriyetleri dahil bütün bölgelerde egemenliği tekrar ele geçirmesi gerekir. Rusya Federasyonu ile Türk Cumhuriyetlerinin birlik oluşturmalarını önleyen en önemli öğe kültürleri arasındaki büyük farktır. Rusya Federasyonu’nun tek başına dengeleyemiyeceği, batı (Avrupa) ve doğu (Çin) güçlerine karşı; Türkistan Türk Cumhuriyetleri ile, hatta daha emin bir güvenlik için EKİT (ECO) ile (Türkiye, Türkistan, Türk Cumhuriyetleri, Azerbaycan, İran, Pakistan, Afganistan) işbirliği yapması zorunlu görünüyor…

Bütün jeopolitik veriler, Orta Asya’nın (Türkistan’ın) evrensel dengeler üzerindeki belirleyici özelliğini ortaya koymaktadır. Türkiye kendisini, AB ile bütünleşerek bu jeopolitik olgu, hatta bir bakıma jeopolitik emrivakilerden dışlayamaz.

Evrensel politikalar, bölgesel politikaların ve ulusal politikaların ana belirleyicilerinden birisidir. Evrensel politik şartlardan kopuk olarak seçilecek bölgesel ve ulusal politikalar, yanlış hedefler, yanlış ve günlük amaçlar peşine düşmüş olabilir.

Sadece Başbakanın birkaç kişi ile başbaşa verip bir gecede aldığı Avrupa Birliği’ne üye adayı olma kararı, bütün geleceğimizi şekillendiren, bütün kültür unsurlarımızı etkileyecek çok ciddi bir olay ve bize göre aceleye getirilmiş bir karardır. Bu karar dünya jeopolitik dengeleri açısından da önemlidir. Orta Asya yanlız bırakılmıştır.

AB üyesi Türkiye, Orta Asya’ya (Türkistan’a) karşı AB ilke ve politikalarına uygun politikalar uygulamak durumunda kalacaktır. AB üyesi Türkiye’nin Türk Dünyası’na ilgisi ister istemez şekilde kalacak, hukuki temele dayalı organik bağ artık kurulamayacaktır.

AB üyesi veya üye adayı Türkiye, Türk Cumhuriyetlerine yeterince güvence olamayacağı için, özellikle gelişen Çin karşısında güvenceyi Rusya’da arayacaklardır. Nitekim bunun ilk adımları atılmaya başlanmış bulunuyor. Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev Dünya Ekonomi Fuarı’nda şu konuşmayı yapmıştır:

"Eski Sovyet Cumhuriyetlerinin, Rusya ile birleşmelerinden başka şansları yoktur. Kültürümüz bir, tarihimiz bir, atalarımız bir. Aynı ekonomik alt yapının benzer sorunlarını yaşıyoruz. Ancak bu şekilde Batı ile de entegrasyonu sağlayabiliriz"

Coğrafya dikkate alınmadan politikaya ve stratejiye veri hazırlanamaz. Bugün de Avrasya dünyamızın en büyük ve en önemli kara parçası, jeopolitiğin temel coğrafyasıdır. Mücadeleler Avrasya’da ve Avrasya için yapılıyor. Avrasya jeopolitiği dünya jeopilitiğinin esasını oluşturuyor.

Avrasya günümüzün jeopolitik yapısı dikkate alınarak Batı (Avrupa) ve Doğu (Pasifik) ana bölgeleri ile; Orta Asya ve Güney Asya (Alt Kıta) tali bölgeleri şeklinde bölünerek önceki bölümlerde yorumlar yapılmıştı.

Avrasya’nın batı bölgesinde, ABD desteğinde AB, doğu bölgesinde ABD, Çin ve Japonya evrensel değerdeki odaklar olarak egemen güçleri oluşturuyorlar. Batı bölgesinde AGİK, NATO ve AB gibi uluslararası kurumlaşmış kuruluşlar; doğu bölgesinde ise, henüz yeterli etkinliğe kavuşmamış, AGİK’in NATO’nun AB’nin yerlerini tutması mümkün olmayan ASEAN ve APEC (Asia-Pasific Economic Co-operation) teşkil edilmiştir. En büyük boşluk ise daha önce de üzerinde durulduğu gibi, Rusya ve Türk Dünyası’nın bulunduğu merkezi Avrasya’da yaşanıyor.

Önceki Sayfa (2/8) - Sonraki Sayfa (4/8)