Irak Osmanlı ideresinde iken, üç vilayetten oluşmaktaydı.Basra ve Bağdat vilayetlerinin yanısıra, günümüze kadar sorunlarla dolu olan ve bugün Kuzey Irak olarak bilinen Musul vilayetinden meydana gelmekte idi.

Başta petrol olmak üzere bir sürü zenginliklere ve çok önemli jeostratejik bir konuma sahip olan Musul vilayeti, merkezi Musul olmak üzere Kerkük ve Süleymaniye sancaklarından oluşmakta idi.

Lozan Andlaşması’nda Musul vilayetinin Irak veya Türkiye içinde kalması meselesi çözüme bağlanmadığı için Cemiyeti Akvam yoluyla halledilmesine gidilmiş ve Musul vilayetinin tamamı Irak’a bağlanmıştır.Türkiye Hükümeti bu olayı, 5 Haziran 1926 tarihinde Irak Hükümeti ile yapmış olduğu Ankara Anlaşması’yla kabul etmiştir.

Lozan Anlaşması ve 1926 Ankara Anlaşması Türkmenler’le ilgili herhangi bir hüküm içermemektedir.Bu nedenle Türkmenler sıradan bır Irak vatandaşı muamelesi görmektedirler.Müzakereler sırasında, Türkmenlerin statüleri ve hakları ile ilgili Türk tarafının görüş ve önerileri de olmamıştır.

Irak bir mozaiktir. Bu mozaike dahil her etnik topluluğun kendine ait alt kimliklerinin bulunduğu bir gerçektir.Bu yüzden çözüm bütünlük arzetmelidir.Tercihen bir paket şeklinde olmalıdır.

Irak’lı yöneticiler ise bu gerçeği hiçbir zaman gözönünde bulundurmadılar.Toplulukları eritme ve asimile etme yolunu seçtiler.Tarihin en korkunç jenosit ve diskriminasyon suçlarını Irak yönetimleri işlemişlerdir.

İngilizler Irak’ı işgal ettiklerinde en sert muhalefeti Şiiler ve Türkmenlerden gördüler.Necef ve Kerbela’da Şii ulema, gidenin müslüman gelenin ise gayri müslim olduğu, İngilizler ile işbirliği yapmanın haram olduğu yönünde fetvalar yayınladılar.Fetvalar kısa sürede etkinliğini göstererek Haziran l920’de Irak’ta büyük bir isyan patlak verdi.İsyan genellikle Şii ve Türkmen bölgesinde odaklaştı ve bu iki kesim açıkça Osmanlı ve Türk taraftarı olduklarını belli ettiler.İsyanın önemli merkezlerinden Talafer, Türk sınırına yakın olmasından dolayı Ankara Hükümeti ile isyancılar teması sağlıyordu.Bu durum İngilizleri elbetteki rahatsız ediyordu.Irak’ı yönetemeyeceklerini anlayan İngilizler Iraklılardan oluşan bir hükümet kurma yoluna gittiler.11 Ekim l920 de ilk Irak Hükümeti kuruldu ve alelacele Mekke Şerifi Hüseyin’in oğlu Faysal Irak’a getirildi.23 Ağustos 1921 de taç giydirilerek Irak kralı ilan edildi.Yeni hükümet İngilizler’le, Irak aleyhine çok ağır şartlar içeren yirmi yıl süreli bir anlaşma imzaladı.Yeni Irak Devleti’nin temel politikası, 1920’de isyanın iki ana unsuru olan Türkmen ve Şiileri sistemin tamamen dışına itmek olmuştur.Bunda elbetteki Kerkük ve Musul ihtilafının da payı vardır.Bu politika günümüze kadar devam etmiştir. 

Irak’ta ilk kurucu meclis 27 Mart 1924 de ilk toplantısını yapmıştır.Kurucu Meclisi iki önemli görev beklemekteydi.İlki Irak-İngiliz anlaşmasını onaylamak sonra da, ülkenin Anayasasını ve tabii ki seçim yasasını hazırlamaktı.Kurucu meclis hazırlanan anayasayı 10 Temmuz 1924 de kabul etti.Anayasa 21 Mart 1925 de kral tarafından tasdik edilerek yürürlüğe girdi. 

1925 anayasası Irak’ın ilk anayasasıdır.Kırallık döneminin kabul edilen veya tadil edilen anayasalarında,Türkmenler ve diğer etnik gruplar veya milliyetlerle ilgili hiçbir hükme rastlanmamaktadır.1958 ihtilalinden sonra kabul edilen geçeci anayasanın üçüncü maddesi Kürt varlığını kabul ederken yine Türkmenlenden bahsetmemektedir.İsim verilmeden azınlıkların haklarının güvence altında olduğu yazılmaktadır. 

Irak’ta Türkmenlerin varlığını kabul eden ve Türkmenlere bir takım haklar tanıyan iki önemli belge bulunmaktadır.Birincisini çok önemli olduğu için detaylı anlatacağız.İkincisi ise 24 Ocak 1970 tarihli Devrim Komuta Konseyi kararıdır.Türkmen vatandaşların Kültürel Hakları adı altındaki karar yedi maddeden oluşmaktadır. 

Sonraki Sayfa (2/5)